Δύο ερωτήσεις για το ΚΚΕ στον μεσοπόλεμο και την στρατιωτική διαγωγή του Πλαστήρα κατά την πτώση του μετώπου στη Μικρά Ασία.

Καλησπέρα σας,

Ονομάζομαι Χ. Γ. και θα ήθελα να σας συγχαρώ για το αξιόλογο βιβλίο που συγγράψατε σχετικά με τα δημοκρατικά τάγματα. Οφείλω να ομολογήσω ότι η ύπαρξη τους μου ήταν τελείως άγνωστη. Ολοκληρώνοντας την ανάγνωση του βιβλίου μου δημιουργήθηκαν 2 βασικές απορίες.

1) Αν θεωρείται ότι το ΚΚΕ είχε την δυναμική να επηρεάσει καταστάσεις σε οποιαδήποτε από τις κυβερνήσεις που προέκυψαν; Ακόμα και από το παράδειγμα της απεργίας στον Πειραία, φαίνεται ότι τελικά οι συμμετέχοντες σε αυτή ίσως ήταν λιγότεροι από το σύνολο των σωμάτων ασφαλείας που στάλθηκαν για την αποφυγή επεισοδίων.

2) Αν θεωρείται την οπισθοχώρηση του Πλαστήρα από το μέτωπο στις 14/08/1922, ως παράπτωμα(αν ήταν τέτοιο) ικανό να επηρεάσει τις μετέπειτα πολιτικές του επιλογές; Επίσης αν αυτό το γεγονός αποτέλεσε απλώς "πάτημα" για τους αντιβενιζελικούς για την μείωση της δημοφιλίας του Πλαστήρα ή θεωρείται ότι όντως επηρέασε σημαντικά την αμυντική διάταξη των Ελλήνων στη Μικρά Ασία.

Αγαπητέ κ. Χ.

Κατ΄ αρχήν σας ευχαριστώ για το ενδιαφέρον και το μήνυμα, χαίρομαι που βρήκατε ενδιαφέρον το βιβλίο μου. Είναι σημαντικό για τον συγγραφέα να λαμβάνει μια επανατροφοδότηση του έργου του, ίσως είναι το αμέσως σημαντικότερο μετά το ίδιο το έργο. Επί των ερωτήσεων τώρα:


1. Το ΚΚΕ κατά την εξεταζόμενη περίοδο προφανώς δεν είχε την απαιτούμενη λαϊκή δυναμική να επηρεάσει τις εξελίξεις, κάτι που αποτυπώθηκε καθαρά στις εκλογές του 1923. Ταλανιζόταν από εσωτερικά προβλήματα λόγω των πολλών εσωκομματικών "φραξιών" του (αναρχική φράξια υπό τον Ευάγγελο Παπαναστασίου, σοσιαλιστική υπό τον Μπεναρόγια, τροτσκιστική υπό τον Πουλιόπουλο κτλ). Επίσης η κομματική γραμμή για αυτονόμηση της Μακεδονίας αποξένωνε το κόμμα όχι μόνο από πολλούς συμπαθούντες αλλά το απογύμνωνε και από βασικά στελέχη του όπως ο Γ. Κορδάτος που απομακρύνθηκε από τις τάξεις του κόμματος γιατί αντιστάθηκε σε μια πολιτική που φανερά εξυπηρετούσε μόνο τον Βουλγαρικό αναθεωρητισμό. Ήδη όμως από την περίοδο 1923-1926 το ΚΚΕ ανέπτυσσε μια δυναμική καθώς στις δημοτικές εκλογές του 1925 εξέλεξε όχι μόνο τον δήμαρχο Θεσσαλονίκης Μηνά Πατρίκιο αλλά και δήμαρχο στην Ξάνθη. Τα μέλη του ήταν μεν λίγα, αλλά φανατικά και οργανωμένα. Το ΚΚΕ είχε πολλούς συμπαθούντες στους φοιτητές, ενώ το 1925 πριν την άνοδο του Παγκάλου, έλεγχε τη ΓΣΕΕ. Η δυναμική που ανέπτυσσε δεν ενισχυόταν τόσο από την ιδεολογία του η οποία δεν ήταν ιδιαίτερα γνωστή στο ευρύ κοινό, αλλά από τα απλοϊκά φιλολαϊκά συνθήματα του που έβρισκαν μεγάλη απήχηση καθώς η Ελλάδα έβγαινε οικονομικά καθημαγμένη από την δεκαετή εξόρμηση 1912-1922 και ο μέσος πολίτης ειδικά στα αστικά κέντρα δυσκολευόταν να εξασφαλίσει ακόμη και τα βασικά είδη όπως το ψωμί. Μπορεί κάποιος να υποστηρίξει βάσιμα ότι η τιμή του ψωμιού κυριολεκτικά έριχνε κυβερνήσεις στο διάστημα αυτό και υπάρχουν σχετικές νύξεις και στο βιβλίο μου. Συμπερασματικά θα έλεγα ότι το ΚΚΕ δεν μπορούσε να επηρεάσει τις εξελίξεις ήδη όμως έδειχνε δείγματα ότι θα μπορούσε να τις επηρεάσει στο μέλλον.

2. Αν και η ερώτηση είναι εκτός θεματολογίας του βιβλίου, δεν μπορώ να μην την απαντήσω, ή μάλλον να τη σχολιάσω. Δεν πρέπει να υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο Πλαστήρας είχε χαμηλή απόδοση ως στρατιωτικός στο πεδίο της τιμής κατά την Τουρκική επίθεση του Αυγούστου και όχι σε μια μόνο περίπτωση αλλά σε τουλάχιστον τρεις. Βάσει της δικής του έκθεσης προς την ανακριτική επιτροπή Μαζαράκη η οποία έχει πολλά κενά, μπορεί εύκολα να γίνει αντιληπτό αυτό και από κάποιον μη ειδικό. Το αν αυτή η χαμηλή απόδοση συντέλεσε και κατά πόσο στην πτώση του μετώπου είναι πολύ δύσκολο να αποφανθεί κανείς και σίγουρα δεν μπορώ εγώ. Πρέπει κανείς να συνδυάσει την έκθεση Πλαστήρα, τις εκθέσεις των υπολοίπων ανώτατων αξιωματικών, τις διαταγές της στρατιάς, την ιστορία του ΓΕΣ, τις μαρτυρίες άλλων πρωταγωνιστών την έκθεση Μαζαράκη κτλ Την δουλειά αυτή έχει αναλάβει ο ταξίαρχος ε.α. Βασίλειος Λουμιώτης (https://belisarius21.wordpress.com/) και ως τώρα έχει κάνει αξιοθαύμαστη εργασία η οποία και, όπως φαίνεται, θα αλλάξει την εικόνα που είχαμε ως τώρα για τα δραματικά γεγονότα, καθώς όντως καταλογίζει βαριές ευθύνες στον Πλαστήρα. Το ζήτημα όμως νομίζω ότι είναι ακόμη πρώιμο και ίσως δεν πρέπει να φτάνουμε τόσο γρήγορα σε συμπεράσματα, ειδικά αν δεν ακούσουμε και έναν συγκροτημένο αντίλογο.

Προφανώς ο αντιβενιζελισμός τόσο το 1924, όσο και το 1933 ανέδειξε το θέμα για να τσαλακώσει τη δημόσια εικόνα του Πλαστήρα, καθώς τότε δεν είχαν γίνει γνωστά όσα ο ερευνητής έχει διαθέσιμα σήμερα παρά ένα τμήμα τους. Πάντως σίγουρα είναι προβληματικό αυτός που τουφέκισε τους Έξι τελικά να μην απέδωσε λογαριασμό για τις δικές του στρατιωτικές ευθύνες. Όπως άλλωστε σε κανένα ανώτατο αξιωματικό, πλην του Χατζηανέστη και του πρίγκιπα Ανδρέα αλλά και σε αυτόν όχι για την κατάρρευση, δεν αποδόθηκαν ευθύνες για τυχόν λάθη και παραλείψεις κατά την κατάρρευση της Ελληνικής άμυνας τον Αύγουστο του 1922. Η παράλειψη αυτή δεν ήταν τυχαία: οι αξιωματικοί επηρέαζαν αν όχι έλεγχαν την πολιτική ζωή της Χώρας για μια δεκαετία. Ποτέ δεν θα επέτρεπαν μια σοβαρή έρευνα επί του ζητήματος αυτού. Πολλοί εξ αυτών ήταν πληρεξούσιοι στην Δ΄ Εθνοσυνέλευση, άλλοι ήταν εν ενεργεία υψηλόβαθμοι αξιωματικοί. Ο ίδιος ο Μιχαλακόπουλος το 1925 παραδέχθηκε ότι η έρευνα αυτή δεν μπορούσε να συνεχιστεί γιατί κινδύνευε τόσο η κυβέρνηση όσο και η ίδια η Εθνοσυνέλευση. Πιστεύω ότι στο αμέσως επόμενο διάστημα θα έχουμε πολλά να συζητήσουμε πάνω στο θέμα της στρατιωτικής επίδοσης του Πλαστήρα κατά την κατάρρευση του Ελληνικού μετώπου τον Αύγουστο του 1922......

Καλημέρα και σε ευχαριστώ και πάλι,

Γιάννης Δασκαρόλης