Είναι πολύ ενθαρρυντικό το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια δημοσιεύονται όλο και περισσότερες ιστορικές μελέτες για την περίοδο του βενιζελισμού, που ξεφεύγουν από την στείρα και απλοϊκή βενιζελολατρεία, που χαρακτήρισε την ιστοριογραφία των περασμένων δεκαετιών. Μετά το "Τέλος της Μεγάλης Ιδέας" του Σωτήρη Ριζά, τα "Δύο Βήτα" και τους "Ουλάνους στην Λάρισα" της Αθηνάς Κακούρη, σε αυτή την κατηγορία βιβλίων ανήκει και το εξαιρετικό "Δημοκρατικά Τάγματα - Οι "πραιτωριάνοι" της Β' Ελληνικής Δημοκρατίας, 1923-1926" του Ιωάννη Β. Δασκαρόλη, που κυκλοφόρησε πριν λίγες μέρες από τις Εκδόσεις Παπαζήση.
Η μελέτη αυτή αφηγείται την, εν πολλοίς άγνωστη, ιστορία των "Δημοκρατικών Ταγμάτων", των επίλεκτων στρατιωτικών μονάδων που ίδρυσε το βενιζελικό καθεστώς μετά το κίνημα του 1922, τα οποία είχαν ως αποστολή τη διατήρηση της δημόσιας τάξης και την καταστολή πιθανών πολιτικών εξεγέρσεων κατά του βενιζελισμού και της Β' Ελληνικής Δημοκρατίας. Τα Τάγματα αυτά ήταν, κατά κάποιο τρόπο, "μια μεσοπολεμική εξελιγμένη μορφή του τάγματος ασφαλείας του Γύπαρη" που, ως γνωστόν, δολοφόνησε τον Ίωνα Δραγούμη. Σε αυτά συμμετείχαν κυρίως πρόσφυγες, που ήταν πιστοί στο βενιζελισμό, και υπάγονταν σε ειδικό μισθολόγιο, αμειβόμενοι πολύ καλύτερα από τους υπόλοιπους στρατιωτικούς. Τα "Δημοκρατικά Τάγματα" αφού έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην πολιτική ιστορία εκείνης της περιόδου, αφού χρησιμοποιήθηκαν από τις διάφορες φατρίες του βενιζελισμού για να σταθεροποιήσουν την εξουσία τους, στο τέλος , σε μεγάλο βαθμό, αυτονομήθηκαν. Και όπως συμβαίνει συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις (βλέπε Πραιτωριανοί στην Αρχαία Ρώμη, Γενίτσαροι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία) , το ίδιο το βενιζελικό κράτος που τα δημιούργησε, τα διέλυσε την 9η Σεπτεμβρίου του 1926, με μια πρωτοφανή σφαγή στο κέντρο της Αθήνας, που άφησε πίσω της περίπου 200 νεκρούς.
Μέσα από την ιστορία των "Δημοκρατικών Ταγμάτων", στο βιβλίο περνάει και όλη η πολιτική ιστορία της περιόδου 1923-1926 και ο αναγνώστης μπορεί να βγάλει ενδιαφέροντα συμπεράσματα για τα γεγονότα και τους πρωταγωνιστές εκείνης της ταραγμένης εποχής :
-Πρώτα απ' όλα, η περίφημη Β' Ελληνική Δημοκρατία ήταν στην πραγματικότητα Ελληνική Στρατοκρατία. Ο Στρατός όχι μόνο έπαιξε κομβικό ρόλο στην ίδρυση της, αλλά παρενέβαινε συνεχώς, με κινήματα και προνουντσιαμέντα, επηρεάζοντας καθοριστικά την άσκηση της κυβερνητικής πολιτικής. Επισημαίνει εύστοχα ο Δασκαρόλης : "Αψευδής μάρτυρας της επιρροής της στρατοκρατίας στη Β' Ελληνική Δημοκρατία ήταν ο φακός των επίκαιρων της εποχής. Στο κινηματογραφικό θέμα με τίτλο "Η δύναμη της δημοκρατίας", αντί ο φακός να καταγράψει τις αντιδράσεις των πολιτών ή των πληρεξούσιων σε κάποια συνεδρίαση της Εθνοσυνέλευσης, κινηματογραφεί μια στρατιωτική παρέλαση που κυριαρχείται από οπλίτες και αξιωματικούς με μεγάλες στολές, υπονοώντας σαφώς ότι η "δύναμη της δημοκρατίας" είναι ο Στρατός."
- Όλη αυτή την περίοδο, ο Ελευθέριος Βενιζέλος είναι ένας κομπάρσος, μια πραγματική σκιά του εαυτού του. Άτολμος και αναποφάσιστος, δεν έχει καμιά σχέση με τον "όλα τα σφάζω, όλα τα μαχαιρώνω" ηγέτη της προηγούμενης δεκαετίας, αλλά φαίνεται να έχει υποσκελιστεί από το στρατοκρατικό τέρας που ο ίδιος δημιούργησε και που πια δεν μπορούσε να ελέγξει. Να θυμίσουμε πως ο Βενιζέλος, όχι μόνο ανέβηκε στην εξουσία με το στρατιωτικό κίνημα του 1909 αλλά με το Κίνημα Εθνικής Αμύνης του 1916, πολιτικοποίησε ανεπίτρεπτα τον Στρατό και τον έκανε ρυθμιστή των πολιτικών εξελίξεων της χώρας, ρόλο που ο Στρατός κράτησε μέχρι και το ...1974.
- Κάποιες προσωπικότητες, που ακόμη και σήμερα είναι ιδιαίτερα αγαπητές στην Δεξιά ή στην Αριστερά, έπαιξαν έναν ρόλο ιδιαίτερο αρνητικό στη συγκεκριμένη περίοδο. Πχ ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου, αυτός ο "αγνός δημοκράτης", ο "Πατέρας της Ελληνικής Δημοκρατίας", στην πραγματικότητα ως πρωθυπουργός χρησιμοποίησε τον Στρατό για να επιβάλλει το δημοκρατικό πολίτευμα πριν καν ο λαός αποφασίσει σε δημοψήφισμα, κουρέλιασε την ατομικές ελευθερίες ψηφίζοντας τον περιβόητο "Κατοχυρωτικό Νόμο" που φίμωνε κάθε αντιπολιτευτική φωνή, εξευτέλισε τις κοινοβουλευτικές διαδικασίες ψηφίζοντας μέχρι και 80 νομοσχέδια μέσα σε μια μέρα και, το κερασάκι στην τούρτα, στήριξε τους πρώτους μήνες της ζωής της τη δικτατορία του Πάγκαλου. Από την άλλη, ο Ναπολέων Ζέρβας, που ακόμη η εγχώρια Δεξιά λατρεύει λόγω του ΕΔΕΣ, ήταν διοικητής του Β' Δημοκρατικού Τάγματος, στρατοκράτης, κινηματίας και φανατικός βενιζελικός, ο οποίος , μη υπακούοντας στις εντολές της κυβέρνησης για τη διάλυση των Ταγμάτων την 9η Σεπτεμβρίου του 1926, πάνω σε έναν παρορμητισμό της στιγμής, κατέβηκε με όλο το Τάγμα του, εν όπλοις, στην Αθήνα, οδηγώντας τελικά τους άνδρες του στη σφαγή.
-Τέλος, ο Δασκαρόλης επισημαίνει την λεπτή γραμμή που ενώνει τα "Δημοκρατικά Τάγματα" του Μεσοπολέμου με τα "Τάγματα Ασφαλείας", που δημιουργήθηκαν από την δοσιλογική κυβέρνηση Ράλλη στην Κατοχή. Πρόσωπα που είχαν παίξει καθοριστικό ρόλο στα "Δημοκρατικά Ταγμάτα", όπως ο βενιζελικός δικτάτορας Θεόδωρος Πάγκαλος και ο Βασίλειος Ντερτιλής (διοικητής του Α' Δημοκρατικού Τάγματος και πατέρας του ηγετικού στελέχους του καθεστώτος της 21ης Απριλίου, Νικόλαου Ντερτιλή), ήταν πρωτεργάτες στη δημιουργία των "Ταγμάτων Ασφαλείας", τα οποία μάλιστα στο ξεκίνημά τους εκτός από αντικομμουνιστικό, είχαν και αντιβασιλικό χαρακτήρα. Και αναρωτιέμαι : μήπως τελικά η μεταπολεμική ακροδεξιά εθνικοφροσύνη οφείλει περισσότερα στον βενιζελικό στρατοκρατικό εθνικισμό του Μεσοπολέμου παρά στον ,παλιομοδίτικο και κάπως προνεωτερικό , συντηρητισμό των Αντιβενιζελικών;
Στα "Δημοκρατικά Τάγματα", ο Δασκαρόλης έχει κάνει σοβαρή και κοπιαστική έρευνα στα αρχεία και στον Τύπο της εποχής και παρουσιάζει στοιχεία που για πρώτη φορά βγαίνουν στο φως. Πέρα από τις εύστοχες παρατηρήσεις που κάνει για τα γεγονότα της περιόδου, το άλλο μεγάλο ατού του βιβλίου είναι η αφηγηματική δεινότητα του συγγραφέα, που σε κάνει να διαβάζεις αυτό το ιστορικό βιβλίο σαν ένα συναρπαστικό πολιτικό θρίλερ. Ειδικά η περιγραφή των τραγικών γεγονότων της 9ης Σεπτεμβρίου είναι σχεδόν κινηματογραφική και κυριολεκτικά σε καθηλώνει. Γι αυτό, λοιπόν, αν διαβάσετε ένα ιστορικό βιβλίο αυτή την χρονιά, διαβάστε τα "Δημοκρατικά Τάγματα" του Ιωάννη Δασκαρόλη.
Σχόλια